Ҫыхӑнусӑр каланӑн туйӑнать-тӗр ку йӗркесене вуласан. Чӑннипех ҫапла. Ӗҫӗ-пуҫӗ акӑ мӗнпе ҫыхӑннӑ. Мускаври йӗрке хуралҫисем ҫул ҫитмен хӗре Дагестан ҫынни пусмӑрланӑ тесе шухӑшланипе хайхине тытса чарас тенӗ, вӑл ӗҫленӗ ҫӗре — Матвеевски пасара — пырса кӗнӗ. Арҫынна майлӑ пулса юлташӗсемпе тӑванӗсем сиксе ӳкнӗ. Пӗр полицейские вӗсем амантмаллипех амантнӑ. Ҫавӑн хыҫҫӑн Мускав полицейскийӗ пасарти мигрантсене тӗрӗсленӗ те саккунлӑ мар майпа ӗҫлесе пурӑнакансем сахал маррине асӑрханӑ.

Шупашкар полицейскийӗсем те тӗп хулари мигрантсене тӗрӗслеме шут тытнӑ. Ара, пӗлсе пӗтер — регистрациленмесӗр-мӗнсӗр пурӑнакансем те, ятарлӑ ирӗк илмесӗрех кунта килнисем те пур-тӑр... Иртнӗ уйӑхра кӑна, ав, миграци саккунне пӑснӑ ют ҫӗршыв ҫыннисене 15-не тытса чарнӑ иккен. Вӗсем Таджикистанран, Узбекистанран, Арменинчен, Грузинчен тата Испанирен килнӗскерсем иккен.

Саккун йӗркине пӑсакансен шутне хӑш чухне полици ӗҫченӗсем те кӗреҫҫӗ. Вӗсене те вара явап тытараҫҫӗ.

Ҫӗнӗ Шупашкар суд ларӑвӗнче ҫитес кунсенче 23 ҫулхи Шупашкарти полици уйлӑмӗнче ӗҫлекен йӗрке хуралҫин малалли шӑпине татса параҫҫӗ. Ӑна вара ҫул йӗркине пӑсса асӑрхануллӑ пулмассӑр ҫын сывлӑхне йывӑр хавшатнӑшӑн айӑплаҫҫӗ.

Чӑваш Енчи СКР Йӗрлев отделӗ палӑртнӑ тӑрӑх асӑннӑ инкек акан 5-мӗшӗнче, Ҫӗнӗ Шупашкар хулинчи ҫул тӑваткалӗнче — 10-мӗш Пиллекҫуллӑх урамӗпе Ельников тӑкӑрлӑкӗ хӗресленнӗ вырӑнта — пулса иртнӗ. ВАЗ-2114 маркӑллӑ урапапа пыракан йӗрке хуралҫи светофорӑн симӗс ҫуттипе каҫакан 72 ҫулхи карчӑка ҫапса кайнӑ. Ку инкекре ват ҫын сулахай уран чӗркуҫҫине хытах амантнӑ. Руль умӗнче ларакан полици ӗҫченӗ вара инкек вӑхӑтӗнче ӳсӗр пулман. Кӑна ятарлӑ медицина тӗпчевӗ ҫирӗплетнӗ. Йӗрке хуралҫи вара хӑйӗнпе пулса иртнӗ пӑтӑрмах кунне отпускра пулнӑ тесе пӗлтереҫҫӗ.

Паянхи куна ҫак ӗҫ-пуҫпа тӗпчев ӗҫне вӗҫленӗ. Ҫитес кунсенче вара суд ларӑвӗ ват ҫына таптакана явап тыттарӗ.

Массӑллӑ информаци хатӗресем пире кунран-кун тӗрлӗ енле хыпарсемпе тивӗҫтереҫҫӗ. Пурнӑҫра пулса иртекен хӑрушӑ, тискер пулӑмсем этем кӑмӑлне хуҫаҫҫӗ пулин те, ҫав-ҫавах ун йышши хыпар таврашне ҫын кӑсӑклансах «ҫӑтать». Ҫавӑнпа та пуль пӗррисен шучӗпе масштаблӑ инкек вӗсен сӑмси умӗнчех пулса иртмелле туйӑнать те.

Сӑмах май, нумай пулмасть ШӖМ хуралне Шупашкарти Ҫӗрпӳ урамӗнче пурӑнакан пӗр хваттер хуҫи шӑнкӑравланӑ. Хӗрарӑм пӗлтернӗ тӑрӑх ҫуртсен картишӗнче (шӑнкӑравлакан пурӑннӑ ҫӗрте) иккӗленӳллӗ туйӑма ҫуратакан урапа ларать, шӑнкӑравлакан каларӑшӗ тӑрӑх урапара бомба таврашӗ упранма пултарать иккен. ШӖМ ӗҫченӗсен йӗрке тӑрӑх пӗлтернӗ хыпара тӗрӗслеме васканӑ.

Пушкӑрт республикинчен килнӗ «хӑрушӑ» «Газеле» полици ӗҫченӗсем тӗрӗсленӗ хыҫҫӑн унта нимле шиклентерекен япала та ҫуккине ҫирӗплетнӗ. Суя хыпара пӗлтерекен хӗрарӑм вара ӳсӗр пулнӑ-мӗн. Ӑна ҫакӑн йышши пуҫтахланушӑнах виҫӗ ҫул каялла явап тыттарнӑ.

Ҫав кунхинех сирпӗнӳ тӑвакан япаласене Шупашкарти Ашмарин урамӗнчи кафера шыранӑ пулнӑ. Асӑннӑ ҫурт-йӗртен 10 ҫынна хӑрушӑ мар вырӑна илсе тухнӑ.

Малалла...

Тӳррипе, лешсем хӑйсене хӗнеттерсех тӑман пуль-ха, анчах вӑл вӗсене кӑкӑртан тата ҫурӑмран темиҫе хутчен ҫапма май тупнӑ. Юрӗ, йӗркипе каласа парар.

Кӑҫалхи пуш уйӑхӗн 20-мӗшӗнче 17 ҫулхи Шупашкар пики ШӖМӗн тӗп хулари управленийӗн 5-мӗш пайне хӑйӗн паллаканне ертсе пынӑ. «Ҫапла та ҫапла, ак ҫак каччӑ мана хӗнерӗ», — ӑнлантарнӑ ӳсӗр пике. Пынӑ ҫынна кӑларса яраймӑн. Пикене ҫул ҫитменнисемпе ӗҫлекен инспектор пӳлӗмне чӗннӗ, ӗҫ-пуҫ пирки каласа кӑтартма ыйтнӑ. Тем килӗшмен-ҫке хӗре — унта вӑл йӗрке хуралҫипе хирӗҫме, хут ҫине ҫырма юраман сӑмахсемпе перкелешме тытӑнса кайнӑ. Шӑв-шава илтсе тепӗр полицейски тата унпа пӗрле ӗҫлекен хӗрарӑм пырса кӗнӗ, чӑрсӑр пикене лӑпланма ыйтнӑ. Ҫакӑ хӗр пӗрчине пушшех уртарнӑ курӑнать — хайхисене кӑкӑр тӗлӗнчен тата ҫурӑмран темиҫе хут ҫапнӑ.

Сӑмах май, каччӑ хӗре хӗнеменни ҫиеле тухнӑ. Пике ӑна хӑратас тесе йӗрке хуралҫисем патне ертсе пынӑ иккен.

Йӗрке хуралҫисемпе ҫапӑҫакан хӗр пирки пуҫарнӑ пуҫиле ӗҫе халӗ суда ярса панӑ.

Ҫу уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Патшалӑхӑн ҫул-йӗр хӑрушсӑрлӑхӗн инспекцийӗн ӗҫченӗ светофорӑн хӗрлӗ ҫутине пӑхмасӑр ҫул урлӑ вӗҫтерсе иртсе кайнӑ. Ҫакна асӑрханӑ ҫынсем асӑннӑ тытӑмӑн дежурство пайне систернӗ.

Часах айӑплине те палӑртнӑ. Вӑл полицай капитанӗ, асӑннӑ тытӑмра инженер-электроникра тӑрӑшакан арҫын пулнӑ иккен. «Киа Спектра» машинӑна светофора пӑхӑнмасӑр хӑваланӑскер эрех ӗҫнипе ӗҫменнине тӗрӗсленме килӗшмен. Унӑн ӗҫтешӗсен шучӗпе пӑхма вӑл хӗрӗнкӗрехӗн туйӑннӑ.

Полицайсен сумне ярать тесе халӗ капитана ӗҫрен хӑтарнӑ.

Следстви пӗлтернӗ тӑрӑх 2010 ҫулхи раштав уйӑхӗнче Ҫӗнӗ Шупашкарти йӗрке хуралҫисем икӗ ӳсӗр ҫамрӑка тытса чарнӑ пулнӑ. Вӗсене ӗҫ машинипеле шалти ӗҫсен уйрӑмне илсе ҫитернӗ. Тытса чарнисенчен пӗри полици сотрудникӗсечен устав ыйтнӑ евӗр хӑйсемпе паллаштарма тата ӗҫ удостоверенийӗне кӑтартма ыйтнӑ. Рейда тухнӑ йӗрке хуралҫисене йӗртсе пыракана ку килӗшмен. Вӑл ҫамрӑка тытса чарнӑ вырӑнта та, милици уйрӑмӗнче те темиҫе хут янахран, питрен тата хырӑмран алӑпа ҫапнӑ. Ҫамрӑк ҫыннӑн тутине чӗрсе янӑ, малти шӑлӗн коронкине катнӑ.

32 ҫулхи арҫынна хирӗҫ пуҫиле ӗҫ пуҫарса янӑ. Паянхи куна тӗрӗслев ӗҫӗсем вӗҫленнӗ. Ӗҫ материалӗсене Ҫӗнӗ Шупашкарти хула судне ярса панӑ. Халӗ ӑна РФ УК-ӑн 286 статьипе килӗшӳллӗн айӗплӗҫ.

Шупашкарти Ҫӗнтерӳ тӳремӗ ҫумӗнчи пӗр ҫуртра йӗрке хуралҫисем пӗр вӑрра ҫывӑрнӑ вӑхӑтра ярса илнӗ.

55 ҫулхи Шупашкар ҫынни Ҫӗнӗ Ҫула лайӑх палӑртнӑ пулас. Малтан саккун йӗркине пӑсманскер Ҫӗнтерӳ тӳремӗнчи 8-мӗш ҫуртри хваттере кӗрсе кайнӑ. Юрать юнашар кӳршӗсем тимлӗ пулнӑ — яри уҫӑ алӑка курсан полицие шӑнкӑравланӑ, хӑнана кайнӑ хуҫисене пӗлтернӗ.

Йӗрке хуралҫисен вара вырӑна ҫитсен вӑрра нумай шырама тивмен — вӑл кунтах ҫывӑрнӑ. Вӑрланӑ япаласем чикнӗ миххине пуҫ айне хунӑ та тутлӑ ыйӑх курса выртнӑ.